Leo Tolstoj (1828-1910), de grote Russisch romanschrijver is vooral bekend van zijn twee grote werken Oorlog en Vrede en Anna Karenina. In het latere deel van zijn leven produceerde hij een aantal krachtige novellen waarvan De Kreutzersonate en De dood van Ivan Iljitsj de bekendste zijn. Tolstoj werd in die tijd vereerd en hij ontving op zijn landgoed in Jasnaja Poljana vele beroemdheden die de grote schrijver kwamen vereren.
De Dood van Ivan Iljitsj uit 1886 gaat over het leven en de teloorgang van een succesvolle ambtenaar die na een goede opleiding carrière gaat maken in de Russische rechtssysteem. Hij trouwt, krijgt kinderen, vergaard aanzien en vrienden. En dan stokt het mooie leven. Hij ontwikkelt fysieke klachten die geen van de specialisten die hem onderzoeken kunnen thuisbrengen. (Het zou nu ongetwijfeld als kanker gediagnostiseerd zijn.) De klachten nemen toe, zijn relatie met zijn veeleisende vrouw en de afstand met zijn werk en collega’s groeit. In de laatste weken van zijn leven, als de haat naar zijn vrouw en het leven toeneemt, vraagt Ivan Iljitsj zich in alle eenzaamheid af of dit leven het allemaal waard was. Hier krijgt de novelle een filosofische en extensioneel niveau. Tolstoj liet daarmee een bom afgaan in de toenmalige orthodoxe Russische samenleving. De novelle kreeg veel fans en criticaster.
Op een heel andere plek van de aardbol, in Zuid-Amerika, sterft in 1832 de legendarische militair en bevrijder generaal Simon Bolivar op 47-jarige leeftijd. De laatste maanden van zijn roemrijke leven, als hij de rivier Magdalena afvaart op de vlucht voor zijn vijanden, zijn het onderwerp van de roman De generaal in zijn labyrint uit 1989 van Gabriel Garcia Marquez. De waarde van Bolivar in de geschiedenis van het Zuid-Amerikaanse continent kan nauwelijks overschat worden. In diverse oorlogen en opstanden dwong hij de Spanjaarden grote delen van het continent op te geven. Hij stichtte nieuwe landen. Bolivia werd ter ere van hem zo genoemd. De omvang van de Andes maakte de verovering van Brazilië en Argentinië niet mogelijk. Hij gaf de bevolking van Peru, Venezuela, Bolivia en Colombia hun vrijheid.
In de maanden dat hij afreist naar de kust wordt zijn hele levensloop beschreven. Zijn opvoeding, zijn jaren in Europa waar hij geïnspireerd door de ambitie van Napoleon om Europa te veroveren en zijn vrouwen. Hij keert terug naar Zuid-Amerika en organiseert de strijd tegen de Spaanse overheerser en onderkoningen.
De generaal in zijn labyrint neemt in het oeuvre van Nobelprijswinnaar Marquez een belangrijke plaats in. Het is de enige historische roman tussen de fictie van de romancier en de essays en verhalen van de journalist Marquez. De magnifieke stijl en oog voor detail echoot zijn grote werken Honderd Jaar eenzaamheid, De herfst van de patriarch en Liefde in tijden van cholera.
De generaal in zijn labyrint kent naast de hoofdrol van generaal Bolivar mooie bijrollen van zijn adjudant José Palacios die hem decennia ter zijde stond en de mooie en krachtige geliefde Manuela Saenz, de grote liefde van de generaal, die hem door het continent volgt en als zijn vreemdgaan vergeeft. Ze redde zelfs zijn leven.
‘Op hun vraag waarom het bed warm aanvoelde, antwoordde ze dat ze, in afwachting van de komst van de president al vast met kleren en al in bed was gaan liggen. Terwijl ze met trage en omzichtige antwoorden tijd probeerde te winnen, zat ze, grote rookwolken puffend, aan een zware stinksigaar te trekken om de verse eau de cologne geur die nog in het vertrek hing te vervullen.’
Zo’n vrouw dus.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.