Er verschijnen jaarlijks talloze boeken over leiderschap, en eerlijk gezegd leek dit er in eerste instantie ook één van. Totdat ik begon te lezen. Lieve leiders, van Marianne Janssen is namelijk geen klassiek leiderschapsboek, maar een uitnodiging tot reflectie. Het leest licht, maar heeft gewicht. Een echte aanrader.
Ingetogen richtinggevend
Janssen – ze begon als wiskundige, groeide door tot leidinggevende en voelt zich nu thuis in het advieswerk – kiest een toon die niet zo vaak voorkomt in de managementliteratuur: persoonlijk, kwetsbaar, open en gelijkwaardig. En ingetogen richtinggevend, aansluitend bij haar gedachtegoed. Ze schrijft niet expliciet over leiderschap als concept of stijl; ze belichaamt het in haar wijze van schrijven. Geen opgeheven vingertje, geen jargon – veel meer een oprechte poging om met de lezer in gesprek te gaan over wat het betekent om leiding te geven en tegelijk mens te blijven.
allesbehalve zoetsappig
Centraal staat haar oproep aan leiders om ‘lief’ te zijn. Dat klinkt misschien soft, maar in de context van leiderschap is het allesbehalve zoetsappig. ‘Lief’ impliceert hier: betrokken, aanwezig, met het vermogen spanning te verdragen zonder te veroordelen of direct te willen oplossen. Het gaat om leidinggeven vanuit nieuwsgierigheid en verbinding, naast de ‘voorkeurstanden’ controle en afstand.
Die benadering maakt Lieve leiders, mijns inziens verrassend eigentijds. In een tijd waarin organisaties sturen op snelheid en zichtbaarheid, pleit Janssen juist voor vertraging en reflectie. Ze verwijst daarbij naar Daniel Kahneman, die laat zien dat werkelijk nadenken zelden in de reflex ontstaat. Janssen toont overtuigend aan dat effectiviteit niet voortkomt uit meer doen en doelgerichtheid, maar uit optimaler kijken.
aandacht voor paradoxen
Een ander sterk punt is haar aandacht voor paradoxen. Leiderschap, schrijft ze, voltrekt zich zelden in uitersten. Het vraagt om en-en-denken: daadkracht én twijfel, nabijheid én afstand, zachtheid én stevigheid. Wie in de of-of-val stapt, verliest nuance en daarmee verbinding. Janssen laat zien dat juist in het spanningsveld tussen tegenpolen de meeste groei ontstaat.
Wat haar schrijfstijl voor mij zo bijzonder maakt, is de combinatie van warmte en scherpte. Ze gebruikt persoonlijke voorbeelden – vaak ook haar eigen misstappen als leidinggevende – om inzichtelijk te maken hoe makkelijk we als leider vervallen in oude patronen. Ze schrijft met humor en zelfrelativering, zonder zichzelf te sparen. Juist dat maakt haar boodschap geloofwaardig: ze schrijft als iemand die het werk met vallen en opstaan van binnenuit kent.
interactie
Lieve leiders, leest alsof je met de auteur in gesprek bent. Janssen koos bewust voor de vorm van een brief, en dat werkt: het voelt alsof ze dichtbij is en je rechtstreeks benadert. Die vorm nodigt uit tot zelfonderzoek – niet naar aanleiding van de toon van iemand die het beter weet, maar van iemand die naast je zit en zegt: kijk eens mee, wat zie jij?
Janssen laat zien dat leiderschap zich afspeelt tussen mensen, niet in modellen en methoden. Gedrag krijgt voor haar betekenis in de interactie. Ze sluit daarin aan bij de sociaal-constructionistische stroming, en bij wat auteur Marijke Spanjersberg in haar recente boek Tussentaal zo treffend beschreef: gedrag begrijpen vanuit een ‘tussen-mensenperspectief’. Niet wat iemand is, maar wat er tussen mensen gebeurt. Die verschuiving van oordeel naar relatie maakt dit boek niet alleen verfrissend, maar ook wezenlijk menselijk.
balans
Een terugkerend thema is de balans tussen zachtheid en stevigheid. Wie te hard stuurt, verliest verbinding; wie te veel meevoelt, verliest richting. Leiderschap gaat volgens Janssen over het vinden van die balans, het kunnen schakelen tussen nabijheid en begrenzing. Dat vraagt niet om perfectie, maar om bewustzijn.
Lieve leiders, is geen stappenplan en geen ‘zo-hoort-het’-boek. Het voelt voor mij als een constructief-confronterende spiegel. Een boek dat met name vragen stelt in plaats van expliciete antwoorden geeft, dat ruimte laat voor twijfel, nuance en nieuwsgierigheid. En precies daardoor werkt het door.
Wie op zoek is naar een menselijk perspectief op leiderschap, vindt hier een verademing. Lieve leiders, herinnert eraan dat leiderschap geen rol is, maar een relatie. En dat effectiviteit niet alleen schuilt in richting, maar vooral in verbinding. Een warm, intelligent en ontwapenend boek dat leiderschap terugbrengt tot de basis: het contact tussen mensen.
Over Danny Mullenders
Danny Mullenders is assessment- en ontwikkelpsycholoog, coach, auteur en spreker. Hij schreef de # 1 bestsellers Daarom doen ze dat en Laat je niet kiezen. 27 januari 2025 kwam zijn derde boek uit, De kunst van niet kiezen.